Το ισοζύγιο πληρωμών (BOP) είναι η μέθοδος που χρησιμοποιούν οι χώρες για την παρακολούθηση όλων των διεθνών νομισματικών συναλλαγών σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Συνήθως, το BOP υπολογίζεται κάθε τρίμηνο και κάθε ημερολογιακό έτος. Όλες οι συναλλαγές που διεξάγονται τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα καταλογίζονται στο BOP για να καθορίσουν πόσα χρήματα εισέρχονται και εξέρχονται από μια χώρα. Εάν μια χώρα έχει λάβει χρήματα, αυτό είναι γνωστό ως πίστωση και εάν μια χώρα έχει πληρώσει ή δώσει χρήματα, η συναλλαγή υπολογίζεται ως χρέωση. Θεωρητικά, το BOP θα πρέπει να είναι μηδενικό, πράγμα που σημαίνει ότι τα περιουσιακά στοιχεία (πιστώσεις) και οι υποχρεώσεις (χρεώσεις) θα πρέπει να εξισορροπούνται, αλλά στην πράξη αυτό σπάνια συμβαίνει. Έτσι, το BOP μπορεί να πει στον παρατηρητή εάν μια χώρα έχει έλλειμμα ή πλεόνασμα και από ποιο μέρος της οικονομίας οι αποκλίσεις προκύπτουν.

Διαιρούμενο ισοζύγιο πληρωμών

Το BOP χωρίζεται σε τρεις κύριες κατηγορίες: τον τρεχούμενο λογαριασμό, τον λογαριασμό κεφαλαίου και τον χρηματοπιστωτικό λογαριασμό. Εντός αυτών των τριών κατηγοριών υπάρχουν υποδιαιρέσεις, καθεμία από τις οποίες αντιστοιχεί σε διαφορετικό τύπο διεθνούς νομισματικής συναλλαγής.

Ο τρέχων λογαριασμός

Ο τρέχων λογαριασμός χρησιμοποιείται για να επισημάνει την εισροή και την εκροή αγαθών και υπηρεσιών σε μια χώρα. Τα κέρδη από επενδύσεις, τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές, εγγράφονται επίσης στον τρεχούμενο λογαριασμό.

Στο τρέχον λογαριασμό υπάρχουν πιστώσεις και χρεώσεις για το εμπόριο εμπορευμάτων, οι οποίες περιλαμβάνουν αγαθά όπως πρώτες ύλες και μεταποιημένα αγαθά που αγοράζονται, πωλούνται ή διανέμονται (ενδεχομένως με τη μορφή ενίσχυσης). Οι υπηρεσίες αφορούν εισπράξεις από τον τουρισμό, τις μεταφορές (όπως η εισφορά που πρέπει να καταβάλλεται στην Αίγυπτο όταν ένα πλοίο διέρχεται από το κανάλι του Σουέζ), τα μηχανικά έξοδα, τα τέλη εξυπηρέτησης των επιχειρήσεων (π.χ. από δικηγόρους ή συμβουλευτικές υπηρεσίες διαχείρισης) και δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Όταν συνδυάζονται, τα αγαθά και οι υπηρεσίες αποτελούν από κοινού το εμπορικό ισοζύγιο μιας χώρας (BOT). Το BOT είναι συνήθως ο μεγαλύτερος όγκος του ισοζυγίου πληρωμών μιας χώρας, καθώς αποτελεί το σύνολο των εισαγωγών και εξαγωγών. Εάν μια χώρα έχει ένα ισοζύγιο εμπορικού ελλείμματος, εισάγει περισσότερο από ότι εξάγει, και αν έχει ισοζύγιο εμπορικού πλεονάσματος, εξάγει περισσότερο από ό, τι εισάγει.

Τα έσοδα από περιουσιακά στοιχεία που παράγουν έσοδα, όπως τα αποθέματα (με τη μορφή μερισμάτων), καταχωρούνται επίσης στον τρεχούμενο λογαριασμό. Το τελευταίο στοιχείο του τρεχούμενου λογαριασμού είναι μονομερείς μεταφορές. Πρόκειται για πιστώσεις που είναι ως επί το πλείστον εμβασμάτων των εργαζομένων, τα οποία είναι οι μισθοί που μεταφέρονται στην πατρίδα ενός υπηκόου που εργάζεται στο εξωτερικό, καθώς και η ξένη βοήθεια που λαμβάνεται άμεσα.

Ο λογαριασμός κεφαλαίου

Ο λογαριασμός κεφαλαίου είναι όπου καταγράφονται όλες οι διεθνείς μεταβιβάσεις κεφαλαίου. Αυτό αφορά την απόκτηση ή διάθεση μη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων (για παράδειγμα, ενός φυσικού περιουσιακού στοιχείου όπως γη) και μη παραχθέντων περιουσιακών στοιχείων, τα οποία απαιτούνται για παραγωγή αλλά δεν έχουν παραχθεί, όπως ένα ορυχείο που χρησιμοποιείται για την εξόρυξη διαμαντιών.

Ο λογαριασμός κεφαλαίου κατανέμεται σε νομισματικές ροές που διακλαδίζονται από τη συγχώρεση χρέους, τη μεταφορά αγαθών και χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων από μετανάστες που εγκαταλείπουν ή εισέρχονται σε μια χώρα, τη μεταβίβαση κυριότητας επί των παγίων στοιχείων (περιουσιακά στοιχεία όπως ο εξοπλισμός που χρησιμοποιείται στην παραγωγή διαδικασία μεταβίβασης εισοδήματος), τη μεταφορά των εισπραχθέντων κεφαλαίων στην πώληση ή την απόκτηση πάγιων περιουσιακών στοιχείων, τους φόρους δωρεάς και κληρονομιάς, τις εισφορές θανάτου και, τέλος, την ανασφάλιστη ζημία στα πάγια περιουσιακά στοιχεία.

Ο χρηματοοικονομικός λογαριασμός

Στο χρηματοπιστωτικό λογαριασμό, οι διεθνείς νομισματικές ροές που σχετίζονται με επενδύσεις σε επιχειρήσεις, ακίνητα, ομόλογα και αποθέματα τεκμηριώνονται. Περιλαμβάνονται επίσης τα κρατικά περιουσιακά στοιχεία όπως τα συναλλαγματικά διαθέσιμα, ο χρυσός, τα ειδικά τραβηκτικά δικαιώματα (ΕΤΔ) που τηρούνται στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), τα ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία που κατέχονται στο εξωτερικό και οι άμεσες ξένες επενδύσεις. Τα στοιχεία ενεργητικού που ανήκουν σε αλλοδαπούς, ιδιωτικούς και δημόσιους, καταχωρούνται επίσης στον χρηματοοικονομικό λογαριασμό.

Ο νόμος εξισορρόπησης

Ο λογαριασμός τρεχουσών συναλλαγών πρέπει να εξισορροπείται με τους λογαριασμούς συνδυασμένου κεφαλαίου και τους χρηματοοικονομικούς λογαριασμούς. Ωστόσο, όπως προαναφέρθηκε, αυτό συμβαίνει σπάνια. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι, με τις διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών, η μεταβολή της αξίας του χρήματος μπορεί να προσθέσει στις διαφορές του BOP. Όταν υπάρχει έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το ισοζύγιο του εμπορικού ελλείμματος, η διαφορά μπορεί να δανειστεί ή να χρηματοδοτηθεί από τον λογαριασμό κεφαλαίου.

Εάν μια χώρα έχει ένα πάγιο στοιχείο στο εξωτερικό, αυτό το ποσό δανεισμού χαρακτηρίζεται ως εκροή κεφαλαίου. Ωστόσο, η πώληση αυτού του παγίου στοιχείου θα θεωρηθεί εισροή στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (κέρδη από επενδύσεις). Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα χρηματοδοτηθεί. Όταν μια χώρα έχει έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών που χρηματοδοτείται από το λογαριασμό κεφαλαίου, η χώρα παραιτείται πραγματικά από τα περιουσιακά στοιχεία για περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες. Εάν μια χώρα δανείζεται χρήματα για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, αυτό θα φαίνεται ως εισροή ξένου κεφαλαίου στο BOP.

Απελευθέρωση των Λογαριασμών

Η άνοδος των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συναλλαγών και του εμπορίου στα τέλη του 20ού αιώνα ώθησε τη ΒΟΠ και την μακροοικονομική ελευθέρωση σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Με την εμφάνιση της οικονομικής έκρηξης των αναδυόμενων αγορών - στην οποία οι ροές κεφαλαίων σε αυτές τις αγορές τριπλασιάστηκαν από 50 εκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε 150 εκατομμύρια δολάρια από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι την ασιατική κρίση - οι αναπτυσσόμενες χώρες κλήθηκαν να άρουν τους περιορισμούς στις συναλλαγές κεφαλαίων και οικονομικών λογαριασμών πλεονέκτημα αυτών των εισροών κεφαλαίων. Πολλές από αυτές τις χώρες είχαν περιοριστικές μακροοικονομικές πολιτικές, με τις οποίες οι κανονισμοί εμπόδισαν την ξένη ιδιοκτησία των χρηματοπιστωτικών και των μη χρηματοπιστωτικών περιουσιακών στοιχείων. Οι κανονισμοί περιόρισαν επίσης τη μεταφορά κεφαλαίων στο εξωτερικό.

Με την απελευθέρωση του κεφαλαίου και του οικονομικού λογαριασμού, οι κεφαλαιαγορές άρχισαν να αυξάνονται, όχι μόνο επιτρέποντας μια πιο διαφανή και εξελιγμένη αγορά για τους επενδυτές, αλλά και δημιουργώντας άμεσες ξένες επενδύσεις. Για παράδειγμα, οι επενδύσεις με τη μορφή ενός νέου σταθμού ηλεκτροπαραγωγής θα έφερναν σε μια χώρα μεγαλύτερη έκθεση στις νέες τεχνολογίες και αποδοτικότητα, αυξάνοντας τελικά το συνολικό ΑΕΠ του έθνους επιτρέποντας μεγαλύτερους όγκους παραγωγής.Η απελευθέρωση μπορεί επίσης να διευκολύνει τον μικρότερο κίνδυνο, επιτρέποντας μεγαλύτερη διαφοροποίηση στις διάφορες αγορές.

Η κατώτατη γραμμή

Το ισοζύγιο πληρωμών χωρίζεται σε λογαριασμούς τρεχούμενου λογαριασμού, κεφαλαίου και οικονομικού λογαριασμού. Θεωρητικά, το BOP πρέπει να είναι μηδέν.