Με τα γεγονότα στο μακρόχρονο ελληνικό δράμα που έρχεται στο μυαλό, είναι ενδιαφέρον να δούμε πώς παίζουν τα πράγματα στο πλαίσιο της θεωρίας των παιχνιδιών.

Η κρίση του ελληνικού χρέους ήρθε στο προσκήνιο το 2010 και έχει στα νέα της από τότε. Στην πρόσφατη και φαινομενικά αποφασιστική επανάληψη, τα πράγματα έφτασαν στο αποκορύφωμα, με την Ελλάδα να αδυνατεί να καταβάλει δάνειο ύψους 1,6 δισ. Ευρώ στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι τράπεζες του αντιμετωπίζουν κρίση ρευστότητας. Ο Γιάννης Βαρουφάκης, ο οποίος πρόσφατα παραιτήθηκε από τη θέση του ως υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, είναι οικονομολόγος και αξιόλογος υποστηρικτής της θεωρίας των παιχνιδιών.

Ο Βαρουφάκης έχει γράψει ακόμη ένα βιβλίο για το θέμα και αναφέρθηκε στη θεωρία στο πλαίσιο των ελληνικών διαπραγματεύσεων με τις ομάδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Βαρουφάκης δεν είναι πλέον το δημόσιο πρόσωπο των ελληνικών διαπραγματεύσεων, καθώς προφανώς ο τρόπος λείανσης του δεν έγινε καλά δεκτός από τους Ευρωπαίους. Ακόμη και με τον Βαρουφάκη από την εικόνα, η θεωρία των παιχνιδιών εξακολουθεί να παρέχει ένα πλαίσιο για τις ελληνικές διαπραγματεύσεις και έναν φακό για την προβολή της διαδικασίας.

Παιχνίδι

Η παιγνιακή θεωρία επιδιώκει να εξηγήσει πώς οι άνθρωποι ενεργούν σε καθημερινές οικονομικές καταστάσεις που περιλαμβάνουν στρατηγική, έτσι ώστε να αποκτήσουν ένα καλό αποτέλεσμα για τον εαυτό τους. Στην απλούστερη μορφή της θεωρίας των παιχνιδιών, ένα άτομο χάνει και άλλο κερδίζει, οδηγώντας σε ισορροπία μηδενικού ποσού. Ωστόσο, στην πραγματική ζωή αυτό δεν συμβαίνει πάντα και οι καθημερινές καταστάσεις είναι πιο περίπλοκες. Έτσι ο John Nash, ο διάσημος μαθηματικός, ήρθε με τη δική του συμβολή στη θεωρία των παιχνιδιών με τη μορφή ισορροπίας Nash που έβλεπε ένα ευρύτερο φάσμα αποτελεσμάτων.

Για παράδειγμα, δύο μέρη θα μπορούσαν να συνεργαστούν για να επιτύχουν το βέλτιστο αποτέλεσμα και για τα δύο, με αποτέλεσμα ένα win-win αποτέλεσμα. Για να φτάσουμε σε μια ισορροπία Nash, κάθε άτομο λαμβάνει αποφάσεις λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές ενέργειες του άλλου ατόμου. Δεν είναι μόνο να σκεφτόμαστε τη δική σας κίνηση, αλλά και για τον παράγοντα στις πιθανές αντιδράσεις του αντιπάλου σας και τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο μπορείτε να πάρετε το αποτέλεσμα που θέλετε, λαμβάνοντας υπόψη τις πιθανές αντιδράσεις του αντιπάλου σας. Υπάρχει μια ισορροπία στο πλαίσιο αυτό, όταν και τα δύο μέρη δεν έχουν τίποτα να κερδίσουν μεταβάλλοντας τις στρατηγικές τους. Ο Nash έλαβε βραβείο Νόμπελ για τις ιδέες του για τη θεωρία των παιχνιδιών.

Τι συμβαίνει πίσω από την κρίση στην Ελλάδα;

Για να κατανοήσουμε την τρέχουσα κατάσταση της Ελλάδας και πώς παίζει το χέρι της, πρέπει να κοιτάξουμε την εποχή της εισόδου της χώρας στην Ευρωζώνη, το 2001. Για να εισέλθουν σε αυτή τη λέσχη, οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να συναντήσουν συγκεκριμένες δημοσιονομικές απαιτήσεις. Η Ελλάδα δεν πληρούσε εξ ολοκλήρου τις απαιτήσεις της Ευρωζώνης -ιδίως εκείνες για το έλλειμμα του προϋπολογισμού και για το πώς το ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους αποτελούσε το χρέος τους.Η χώρα δεν παρουσίασε την πραγματική οικονομική της εικόνα επειδή ήθελε να αποτελέσει μέρος του συλλόγου της Ευρωζώνης.

Αυτό λειτούργησε για λίγα χρόνια, έως ότου η οικονομική κρίση του 2008 εκθέσει τον αδύναμο υπογάστριο της χώρας, καθώς τα εισοδήματα του τουρισμού και της ναυτιλίας χτυπήθηκαν έντονα. Καθώς οι επενδυτές σε όλο τον κόσμο αποκλίνουν περισσότερο από τον κίνδυνο και η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να έχει πρόσβαση στη χρηματοδότηση χρέους και να αντιμετωπίσει μια κατάσταση αφερεγγυότητας των δανείων της το 2010, εξομαλύνθηκε από άλλα μέλη της Ευρωζώνης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα έπρεπε να δεσμευτεί σε ορισμένες μεταρρυθμίσεις για να βρει την οικονομία της σε καλύτερη θέση και να ευθυγραμμιστεί περισσότερο με τα πρότυπα της Ευρωζώνης.

Πώς παίζει η Ελλάδα το χέρι της;

Μέχρι στιγμής, η Ελλάδα ήταν απρόθυμα να συμπράξει με τους ηγέτες της Ευρωζώνης, με τη Γερμανία να πρωτοστατεί, προκειμένου να έχει πρόσβαση στη χρηματοδότηση που απαιτεί. Ωστόσο, πρόσφατα άλλαξε τη στρατηγική της. Ανησυχώντας για την πεντάχρονη λιτότητα και τα βάσανα που προκάλεσε, ο ελληνικός λαός στις αρχές Ιουλίου ψήφισε κατά της αποδοχής των όρων της ευρωπαϊκής διάσωσης, αποτέλεσμα που ενθάρρυνε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Οι Ευρωπαίοι αναζητούν τους Έλληνες να κάνουν περαιτέρω περικοπές στις συνταξιοδοτικές συντάξεις τους, για παράδειγμα, εκτός από την αυστηρότερη επιβολή των φόρων, και ο Τσίπρας δεν θέλει να επιβάλει αυτές τις πρόσθετες δυσκολίες στους Έλληνες.

Ο Τσίπρας πιστεύει ότι η απόρριψη του ελληνικού λαού από τους ευρωπαϊκούς όρους διάσωσης του δίνει ένα καλύτερο χέρι στις διαπραγματεύσεις με τους Ευρωπαίους. Ωστόσο, έχει πει ότι η Ελλάδα θα καταλήξει σε μια καλύτερη μεταρρυθμιστική δέσμη για την αντιμετώπιση της συνταξιοδοτικής και φορολογικής μεταρρύθμισης που είναι πιο ευχάριστη για τους Ευρωπαίους.

Προφανώς, ο Τσίπρας τείνει στην αποστροφή των Ευρωπαίων σε ένα λεγόμενο "Grexit", ή μια ελληνική έξοδο από την Ευρωζώνη, να γαλακτώσει όσο το δυνατόν περισσότερο. Εντούτοις, μπορεί να έχει υποτιμήσει λανθασμένα το θέμα αυτό. Αυτό το σενάριο "Grexit" ήταν μια πολύ πιο τρομακτική προοπτική όταν η κρίση του ευρώ ξέσπασε για πρώτη φορά το 2010. Οι επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές ήταν αβέβαιες, καθώς και η πιθανότητα ότι άλλες χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία θα μπορούσαν επίσης να αποχωρήσουν από την ευρωζώνη το κόστος έγινε υπερβολικά υψηλό. Τα τελευταία πέντε χρόνια, ο κόσμος έχει γίνει καλύτερα προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει τη δυνατότητα ελληνικής έξοδο από την ευρωζώνη και οι χρηματοπιστωτικές αγορές δεν έχουν ανταποκριθεί με πανικό, καθώς αυτή η προοπτική είναι περισσότερο πιθανή.

Η ευρωπαϊκή απάντηση

Όσο για τους Ευρωπαίους, με επικεφαλής τη Γερμανία, είναι πλέον έτοιμοι να καλέσουν τον Τσίπρα να μπλοφάρει ότι η Ελλάδα θα βγει από την Ευρωζώνη εάν δεν είναι επιδεκτικές παραχωρήσεων. Δεν βλέπουν αυτό το πιθανό "Grexit" ως μια ανεξέλεγκτη κρίση που θα προκαλούσε αβεβαιότητα για τη νομισματική ένωση και τον κόσμο. Η Πορτογαλία, η Ιταλία και η Ισπανία βρίσκονται σήμερα σε καλύτερες θέσεις και είναι λιγότερο πιθανό να αποφασίσουν να ακολουθήσουν το ελληνικό παράδειγμα και να παραλείψουν ή να ζητήσουν περισσότερες παραχωρήσεις. Οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν ότι η Ελλάδα έχει να χάσει περισσότερα από την έξοδο από την ευρωζώνη απ 'ό, τι ο υπόλοιπος κόσμος. (Βλ. Συγγενείς: Πώς θα μπορούσε το ευρώ να διαπραγματευτεί εάν ένα Grexit συμβαίνει;)

Πιθανά αποτελέσματα

Εάν οι δύο πλευρές δεν είναι σε θέση να επιτύχουν έγκαιρη συμφωνία, είναι πιθανό η Ελλάδα να βγει από την Ευρωζώνη, ώστε να μπορέσει να επαναφέρει το νόμισμα, τη δραχμή και να διαχειριστεί καλύτερα την οικονομία της. Ενώ αυτό θα έδινε για τους Έλληνες περισσότερη κακουχία για λίγο, τα πράγματα θα μπορούσαν να βελτιωθούν μακροπρόθεσμα.

Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι οι ελληνικές τράπεζες θα καταρρεύσουν ενώ θα διεξαχθούν οι μακρόχρονες διαπραγματεύσεις, οπότε είτε οι Έλληνες θα αναγκαστούν να συμφωνήσουν στα ευρωπαϊκά αιτήματα είτε να εγκαταλείψουν το ευρώ. Εάν οι Ευρωπαίοι είναι ιδιαίτερα απογοητευμένοι για την αποφυγή ενός "Grexit", θα μπορούσαν επίσης να είναι περισσότερο επιδεκτικοί στη λήψη παραχωρήσεων για να κρατήσουν την Ελλάδα στην Ευρωζώνη.

Στην καλύτερη περίπτωση το win-win σενάριο, και τα δύο μέρη θα καταλήξουν τελικά σε μια αμοιβαία επωφελή συμφωνία, ώστε να μην υπάρξει απομόνωση στην άγνωστη επικράτεια του πώς όλα αυτά θα διαδραματίσουν και θα επηρεάσουν την Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα. Η Ελλάδα και η Ευρώπη συμμετέχουν ταυτόχρονα σε ένα παιχνίδι υψηλού σταδίου και οι δύο πλευρές επιδιώκουν να πάρουν τις περισσότερες παραχωρήσεις.

Η κατώτατη γραμμή

Ενώ η θεωρία των παιχνιδιών παρέχει ένα πλαίσιο για να δούμε πώς αυτό μπορεί να παίξει έξω, δεν είναι ο μόνος παράγοντας που οδηγεί αυτό το δράμα. Τα ανθρώπινα κίνητρα διαδραματίζουν επίσης έναν ρόλο, όπως η εθνική υπερηφάνεια της Ελλάδας, που μπορεί να εμποδίσει τους ηγέτες της χώρας να ενεργήσουν απόλυτα ορθολογικά και προβλέψιμα.