Από τον Απρίλιο του 2014, η Τράπεζα της Ιαπωνίας (BoJ) έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα μαζικών κρατικών ομολόγων (JGB) που έχει αγοράσει JGBs με επιτόκιο ¥ 5. 5 τρισεκατομμύρια (46,6 δισεκατομμύρια δολάρια) ανά μήνα. Στην πραγματικότητα, κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, ο σωρός αποθεμάτων JGB των BoJ σημείωσε άνοδο από το 98%. 1 τρισεκατομμύριο έως 218 ευρώ. 5 τρισεκατομμύρια δολάρια (1,8 δισεκατομμύρια δολάρια). Βάζοντας τον αριθμό αυτό σε προοπτική, αυτό είναι περίπου το μέγεθος της οικονομίας του Καναδά (11 ο μεγαλύτερος στον κόσμο) στο τέλος του 2014, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΝΤ.
Όλα αυτά προκαλούν την ερώτηση, γιατί θα το έκανε ο BoJ και πόσο μπορεί να διαρκέσει;
Κατανάλωση εκκίνησης
Φυσικά, το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της BoJ δεν ήταν τυχαίο, αλλά μάλλον μια πολύ σκόπιμη δράση με έναν πολύ συγκεκριμένο στόχο: να τελειώσει ο αποπληθωρισμός και να ξεκινήσει η κατανάλωση. Η οικονομία της Ιαπωνίας βρίσκεται σε κατάσταση ετοιμότητας από τότε που η οικονομία της φούσκας ξέσπασε στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αυτή τη φορά, που τώρα αναφέρεται συχνά ως "η χαμένη δεκαετία της Ιαπωνίας", χαρακτηρίστηκε από παρατεταμένες περιόδους χαμηλού πληθωρισμού και αποπληθωρισμού (βλ. Διάγραμμα παρακάτω). (Για σχετική ανάγνωση, δείτε το άρθρο: Η χαμένη δεκαετία: μαθήματα από την κρίση ακίνητης περιουσίας της Ιαπωνίας .)
Η αποπληθωρισμός γενικά θεωρείται προβληματική λόγω των αρνητικών επιπτώσεών της στην κατανάλωση - δηλαδή, ακόμη και με τα επιτόκια εξοικονόμησης σε σχεδόν μηδέν, τα νοικοκυριά έχουν κίνητρο να αναβάλουν την κατανάλωση μέχρι μεταγενέστερες περιόδους οι τιμές μειώνονται. Καθώς τα χρήματα στέκονται στην τράπεζα και με την πάροδο του χρόνου μειώνεται η τιμή των αγαθών και των υπηρεσιών, η αγοραστική δύναμη αυτών των χρημάτων αυξάνεται. Επομένως, αξίζει να περιμένετε πριν αγοράσετε. (Για σχετική ανάγνωση, δείτε το άρθρο:
Οι κίνδυνοι αποπληθωρισμού .) Ως εκ τούτου, για να αντισταθμιστεί αυτή η αρνητική πίεση στην κατανάλωση (βασικό στοιχείο της ίδιας της οικονομικής ανάπτυξης), η κυβέρνηση της Ιαπωνίας και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη χρειάστηκε να καταλήξουν σε ένα σχέδιο για να ξαναρχίσουν οι τιμές. Ένας τρόπος που επισημάνθηκε ότι είναι δυνατόν να επιτευχθεί αυτό είναι η αύξηση της προσφοράς χρήματος. Αν το χρηματικό ποσό που κυκλοφορεί σε μια οικονομία αυξάνεται, αλλά η προσφορά αγαθών και υπηρεσιών παραμένει σταθερή, τότε οι τιμές πρέπει να ανεβαίνουν, ενώ όλα τα υπόλοιπα διατηρούνται σταθερά. Ή τουλάχιστον αυτή είναι η σκέψη. (Για να διαβάσετε περισσότερα σχετικά με τις διάφορες πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει η κυβέρνηση για να επηρεάσει τις διαδικασίες της αγοράς, δείτε το άρθρο:
Πώς οι κυβερνήσεις επηρεάζουν τις αγορές. Πώς έτσι επιτυγχάνεται η αγορά ομολόγων; Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα (είτε είναι τράπεζες, πιστωτικές ενώσεις, ασφαλιστικές εταιρείες, διαχειριστές επενδύσεων κ.λπ.) αποτελούν βασικούς παράγοντες διευκόλυνσης της ροής χρημάτων σε οποιαδήποτε οικονομία. Παίρνουν χρήματα από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που έχουν χρήματα για εξοικονόμηση και στη συνέχεια δανείζουν αυτά τα χρήματα πίσω σε νοικοκυριά που την χρειάζονται (π.χ.σολ. να αγοράσετε ένα σπίτι ή αυτοκίνητο ή να κάνετε αγορές με πιστωτικές κάρτες), καθώς και εταιρείες (π.χ., να χτίσετε νέες εγκαταστάσεις ή να προσλάβετε περισσότερους εργαζόμενους) και ακόμη και την κυβέρνηση. Έτσι, εάν η BoJ αρχίσει να αγοράζει JGBs από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τότε τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα καταλήγουν με πολλά επιπλέον μετρητά στο χέρι. Επειδή τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι απίθανο να κάθονται σε αυτά τα μετρητά, ελπίζουμε ότι θα επιστρέψουν στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για κερδοσκοπικές ευκαιρίες. Μπορούν είτε να προσφέρουν δάνεια κ.λπ. με καλύτερους όρους, είτε μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να κυλήσουν την πιστωτική αλυσίδα και να προσφέρουν δάνεια σε πελάτες που προηγουμένως ήταν απρόθυμοι να εξετάσουν. Είτε έτσι είτε αλλιώς, περισσότερα νοικοκυριά μπορούν να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν σπίτια, αυτοκίνητα και άλλα αγαθά και υπηρεσίες, ενώ ταυτόχρονα περισσότερες επιχειρήσεις μπορούν να πάρουν τα χρήματα που χρειάζονται για να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους από την κατασκευή / επέκταση των εργοστασίων και την πρόσληψη εργαζομένων. Και όλη αυτή η νέα ζήτηση θα πρέπει, τελικά, να οδηγήσει σε υψηλότερες τιμές.
Το βασικό τέχνασμα είναι εδώ: Το BoJ είναι το ίδρυμα που έχει την ικανότητα να τυπώνει χρήματα στην Ιαπωνία. Επομένως, δεν χρειάζεται απαραίτητα να "έχει" τα χρήματα εκ των προτέρων ότι πρέπει να αγοράσει JGBs. Αντίθετα, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη αποφασίζει απλώς πόσα ομόλογα θέλει να αγοράσει και στη συνέχεια "εκτυπώνει" τα χρήματα που χρειάζεται να κάνει. Φυσικά όμως, η πραγματική διαδικασία είναι λίγο πιο περίπλοκη από αυτή.
Μερικές αποδείξεις επιτυχίας
Έτσι λοιπόν όλα αυτά δουλεύουν; Από τη μια πλευρά, φαίνεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον ενδείξεις ότι το πρόγραμμα λειτουργεί. Πρώτον, σύμφωνα με την BoJ, η νομισματική βάση στην Ιαπωνία έχει σημειώσει μαζική επέκταση που αντιστοιχεί στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (βλ. Διάγραμμα παρακάτω).
Νομισματικό
Βάση
σε ετήσια βάση ανάπτυξη
και κριτικά ίσως, του τραπεζικού δανεισμού έχει πράγματι αρχίσει να επιταχύνει μετά από μια απότομη πτώση στον απόηχο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης (βλέπε διάγραμμα κατωτέρω). Δυστυχώς, δεν είναι όλοι οι δείκτες να ζωγραφίζουν σαν ροζ μια εικόνα.
Αιτίες για την ανησυχία
Ένα μάθημα που έχει μάθει από τις ιαπωνικές εταιρείες με το δύσκολο τρόπο (πολλές θα έλεγα overlearned) μετά την κατάρρευση της οικονομίας της φούσκας, είναι ότι η υπερβολική εξάρτηση από τη χρηματοδότηση του χρέους μπορεί να είναι επικίνδυνη. Στην πραγματικότητα, αφού κορυφώθηκε σε 46. 9% στο τρίμηνο που τελείωσε τον Ιούλιο του 1993, ο δείκτης χρέους (ομόλογα και δάνεια σε περιουσιακά στοιχεία) των ιαπωνικών επιχειρήσεων έχει πέσει στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1950 (βλέπε διάγραμμα κατωτέρω). Και η θέση τους σε μετρητά είχε φτάσει σε ένα εκπληκτικό ¥ 164. 7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι τον Οκτώβριο του 2014, σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών της Ιαπωνίας.
Με άλλα λόγια, δεν είναι απολύτως σαφές εάν οι ιαπωνικές εταιρείες θα ήθελαν πραγματικά να δανειστούν για να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους. Υποθέτοντας ότι ήθελαν να επεκταθούν, με τόσα μετρητά στο χέρι, γιατί θα έπρεπε να δανειστείτε; Ως αποτέλεσμα, μεγάλο μέρος της συζήτησης σχετικά με τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν έχει επικεντρωθεί στο πώς μπορούν οι εταιρείες να αρχίσουν να χρησιμοποιούν τις τεράστιες ορδές τους.
Το πιο σημαντικό, ίσως, οι πραγματικοί μισθοί στην Ιαπωνία μειώνονται σχεδόν συνεχώς κατά τη διάρκεια ολόκληρου αυτού του προγράμματος αγοράς ομολόγων (βλ. Διάγραμμα παρακάτω).Με την πτώση των μισθών των νοικοκυριών, οι προϋπολογισμοί για τους καταναλωτές συρρικνώνονται, υποδεικνύοντας και πάλι ότι τα ίδια τα νοικοκυριά ενδέχεται να έχουν μικρή ζήτηση για οποιαδήποτε επιπλέον δανειοδοτική ικανότητα που ενδέχεται να έχουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Αλλά ίσως ο πιο ανησυχητικός δείκτης είναι ο ίδιος ο πληθωρισμός. Τον Απρίλιο του 2014 η κυβέρνηση αύξησε τον εθνικό φόρο επί των πωλήσεων από 5% σε 8%. Η προσαρμογή για την αύξηση αυτή των φόρων επί των πωλήσεων θα υποδηλώνει ότι, παρά όλη αυτή η αγορά ομολόγων, οι πραγματικές τιμές συνέχισαν να μειώνονται (ή τουλάχιστον να αυξάνονται πολύ πιο αργά από ό, τι ελπίζονταν) σε όλο σχεδόν το πρόγραμμα.
Δύσκολο εξισορρόπηση του νόμου
Υπάρχουν και βαθύτερες ανησυχίες, πρώτον για τις ακούσιες συνέπειες της αγοράς ομολόγων, καθώς και για την ικανότητα του ίδιου του BoJ να συνεχίσει να αγοράζει με αυτόν τον ρυθμό.
Μαζί με τα αμερικανικά, γερμανικά και βρετανικά κρατικά ομόλογα, τα JGBs συχνά θεωρούνταν το χρυσό πρότυπο επενδύσεων χαμηλού κινδύνου. Με την παραίτηση από τις ανησυχίες των πρακτορείων αξιολόγησης όπως οι Moody's και Standard & Poor's για το χρέος της Ιαπωνίας για μια στιγμή, τα μέσα κρατικών χρεογράφων αυτών των τεσσάρων χωρών αντιπροσωπεύουν τεράστιες, υγρές και σταθερές αγορές και εκφράζονται σε τέσσερα από τα σημαντικότερα αποθεματικά νομίσματα του κόσμου. (Για σχετική ανάγνωση, βλέπε:
Πώς αποκτούν οι Κεντρικές Τράπεζες Αποθεματικά Νόμισμα και πόσα Απαιτούνται να Κρατούν;)
Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν εύλογες ανησυχίες ότι το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της BoJ, περιορίζει σοβαρά τη δευτερογενή αγορά των JGB (όπου τα ιδρύματα εμπορεύονται ομόλογα μεταξύ τους και άλλων επενδυτών). Εάν η δευτερογενής αγορά στεγνώσει, αυτό μπορεί να κάνει τους σημερινούς κατόχους των JGBs να ανησυχούν για τη ρευστότητά τους και, ως εκ τούτου, μπορεί να αποφύγουν την αγορά νέων ζητημάτων στο μέλλον. Στο τέλος, αυτό θα μπορούσε τελικά να επηρεάσει αρνητικά την ικανότητα της ιαπωνικής κυβέρνησης να αυξήσει το νέο χρέος. Επιπλέον, το φορτίο του χρέους της Ιαπωνίας σε σχέση με το ΑΕΠ θεωρείται ήδη το μεγαλύτερο σε αναπτυγμένο κόσμο από τα περισσότερα μέτρα. Συνήθως αναφερόμενος σε ποσοστό άνω του 200% του ΑΕΠ, το φορτίο του χρέους της Ιαπωνίας είναι ακόμη και εκείνο της Ελλάδας, μιας χώρας που πολλοί πιστεύουν ότι βρίσκεται στα πρόθυρα της πτώχευσης και της απέλασης από την Ευρωζώνη. Δεδομένου ότι οι JGBs αντιπροσωπεύουν ήδη το 83,5% του ισολογισμού της BoJ, οι ανησυχίες θα μπορούσαν να αναπτυχθούν γρήγορα σχετικά με τη βιωσιμότητα του ίδιου του BoJ, εάν αμφισβητηθεί ποτέ η φερεγγυότητα της ιαπωνικής κυβέρνησης.
Ενώ το σενάριο αυτό μπορεί να θεωρηθεί από πολλούς ως ελάχιστα δυνατό μόνο βραχυπρόθεσμα, μια πιο πρακτική ανησυχία είναι η προοπτική ενός παγκοσμίου πολέμου νομισμάτων. Όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα, μετά από μια εκτεταμένη χρονική περίοδο κατά την οποία το γιεν ενισχύθηκε έναντι του δολαρίου (και των περισσότερων άλλων νομισμάτων), το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της BoJ σε συνδυασμό με άλλες πολιτικές "εύκολης" χρήματος συνέβαλε στην απότομη αντιστροφή αυτή την τάση. (Για σχετική ανάγνωση, βλέπε άρθρο: Η ανεπίσημη κατάσταση του δολαρίου ΗΠΑ ως παγκόσμιο νόμισμα .)
Ένα ασθενές νόμισμα είναι γενικά ευνοϊκό για τους εξαγωγείς, επειδή τα αγαθά που παράγονται στο σπίτι γίνονται φθηνότερα στο εξωτερικο).Αλλά με την Ευρωζώνη να εισέρχεται σε μια ακόμη πιθανή νομισματική κρίση με την Ελλάδα, το Ευρώ επίσης εξασθενίζει σε σχέση με το δολάριο. Εάν η αμερικανική κυβέρνηση ασχοληθεί αρκετά με τον αντίκτυπο που θα μπορούσε να έχει για την αμερικανική οικονομία, θα μπορούσε να ξεκινήσει τη δική της εκστρατεία για να αποδυναμώσει το δολάριο. Και αυτό θα μπορούσε να θέσει φρένο στην αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων στην Ιαπωνία και θα μπορούσε να προσθέσει ακόμη περισσότερες αποπληθωριστικές πιέσεις στις τιμές (ένα γιέν ενίσχυσης θα έκανε τα ξένα αγαθά φτηνότερα στην Ιαπωνία, ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στις τιμές).
Πηγή: BoJ Τέλος, σε ένα χειρότερο σενάριο, υπάρχει το φάντασμα του υπερπληθωρισμού (σκεφτείτε τη Γερμανία μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο) . Ο φόβος εδώ είναι ότι η μετάβαση από τον πληθωρισμό στον αποπληθωρισμό και αντίστροφα είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Με τον αποπληθωρισμό που έχει γίνει τόσο ανθεκτικός στην Ιαπωνία και με πολλές άλλες μεγάλες οικονομίες σε όλο τον κόσμο, βλέποντας επίσης το φάσμα του αποπληθωρισμού (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Ευρωζώνης και ορισμένων φοβούνται ακόμη και την Κίνα), ο φόβος είναι ότι οι ενέργειες που είναι απαραίτητες για την αναζωογόνηση του πληθωρισμού Η Ιαπωνία μπορεί να είναι τόσο ακραία που μόλις ο πληθωρισμός τελικά επιστρέψει, θα είναι αδύνατον να τον ελέγξει. Εάν η εμπιστοσύνη στο γιεν αρχίζει να αποτυγχάνει, φοβούμαστε ότι τότε η ικανότητα της ιαπωνικής κυβέρνησης να αυξήσει τα κεφάλαια που χρειάζεται για να λειτουργήσει και να εξυπηρετήσει το υπάρχον χρέος θα μπορούσε επίσης να έρθει σε αμφιβολία. Η κατώτατη γραμμή
Λίγοι θα διαφωνούσαν με το επιχείρημα ότι, μετά από πάνω από δύο δεκαετίες αποπληθωρισμού και οικονομικής κακουχίας, χρειαζόταν τολμηρή δράση στην Ιαπωνία για να επισημάνει μια αλλαγή στην πορεία της χώρας. Και πολύ λιγότεροι θα υποστήριζαν ότι τα βήματα που έχουν ληφθεί μέχρι στιγμής δεν είναι παρά τολμηρά (αν και κάποιοι αμφισβήτησαν τη σοφία αυτών των πράξεων). Ωστόσο, η κυβέρνηση της Ιαπωνίας και η Τράπεζα της Ιαπωνίας (BoJ) ασκούν μια εξαιρετικά λεπτή πράξη εξισορρόπησης με δυνητικά επικίνδυνες συνέπειες. Το δίλημμα που αντιμετωπίζουν είναι ότι δεν πηγαίνετε αρκετά μακριά και κινδυνεύετε να μην ξεφύγετε από την τάση μιας εκτεταμένης οικονομικής ύφεσης, ακόμη και αφού έχετε ξοδέψει τρισεκατομμύρια γιεν, αλλά πηγαίνετε πολύ μακριά και κινδυνεύετε να επωφεληθείτε από το ενδεχόμενο υπερπληθωρισμού, απώλειας εμπιστοσύνης στο γεν, και μια κρίση δημόσιου χρέους. Ενώ πολλοί εξακολουθούν να ελπίζουν ότι η κυβέρνηση και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα καταφέρουν να βγάλουν αυτή την απίστευτη βελόνα, αυτό το καθήκον εξακολουθεί να μην φαίνεται να γίνεται. (Για σχετική ανάγνωση, δείτε:
Ποσοτική Ελάχυνση: λειτουργεί;)