Η Μεγάλη ύφεση όχι μόνο κατέστρεψε την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου αλλά είχε μακροχρόνιες συνέπειες σε παγκόσμια κλίμακα, επηρεάζοντας σοβαρά την Ευρώπη και την Ιαπωνία. Η Ιαπωνία αντιμετώπισε την οικονομική αναταραχή για την πλειοψηφία της δεκαετίας που οδήγησε στην ύφεση. ως αποτέλεσμα, το 2008 η χώρα σημείωσε πτώση κατά 42% στο Χρηματιστήριο Αξιών Νικέι 225 και αρνητικό ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ. Αυτές οι εξελίξεις, σε συνδυασμό με τον αποπληθωρισμό και την ελάχιστη αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά τη δεκαετία του 2000, σηματοδότησαν ότι η οικονομία της Ιαπωνίας απαιτούσε μεταρρύθμιση.

Μετά τις ιαπωνικές γενικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 2012, ο νεοδιορισθείς Πρωθυπουργός Shinzo Abe εισήγαγε ένα νέο σύνολο οικονομικών πολιτικών. Η στρατηγική του για τρεις βέλη, που συνήθως αναφέρεται ως Abenomics, αποσκοπούσε στην καταπολέμηση του αποπληθωρισμού, που μαστίζει την Ιαπωνία για πάνω από δύο δεκαετίες, και την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας.

Η Abenomics εφαρμόζει επιθετική νομισματική πολιτική, δημοσιονομικά κίνητρα και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να εξασφαλίσει βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη. Η αρχική αισιοδοξία της Ιαπωνίας μετά την εισαγωγή του Abenomics οδήγησε σε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη των καταναλωτών και κέρδη στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Ωστόσο, με την προβλεπόμενη αύξηση του ΑΕΠ κάτω από το 2014, η αρχική επιτυχία της Abenomics μειώθηκε με τους παράγοντες κινδύνου του προγράμματος να γίνονται πιο εμφανείς.

- <> Νομισματική Πολιτική

Η Abenomics προτείνει επιθετικές αλλαγές βασισμένες σε τρεις βασικές αρχές: τη νομισματική πολιτική, τη δημοσιονομική πολιτική και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Η παραδοσιακή νομισματική πολιτική απέτυχε να ενισχύσει την οικονομική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης λόγω του αποπληθωρισμού και των ήδη χαμηλών επιτοκίων. Έτσι, η μη συμβατική νομισματική πολιτική, όπως η ποσοτική χαλάρωση, μπορεί να εφαρμοστεί για την καταπολέμηση του αποπληθωρισμού, τη διατήρηση των χαμηλών επιτοκίων και την αύξηση του δανεισμού.

Η ποσοτική χαλάρωση εισήχθη για πρώτη φορά στην Ιαπωνία στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και η πολιτική χρησιμοποιήθηκε και πάλι ως μέρος του οικονομικού προγράμματος της Abe. Το 2013, η Τράπεζα της Ιαπωνίας παρουσίασε ένα τεράστιο πακέτο κινήτρων για την αύξηση των αγορών κρατικών ομολόγων κατά 50 τρισεκατομμύρια γιέν ετησίως, προκειμένου να φθάσει τον επιδιωκόμενο πληθωρισμό της κατά 2%.

Φορολογική πολιτική

Το δεύτερο μέρος του προγράμματος Abenomics περιλαμβάνει τη βραχυπρόθεσμη δημοσιονομική πολιτική: τη χρησιμοποίηση κυβερνητικών δαπανών ή τη φορολογία για τη βελτίωση των οικονομικών συνθηκών. Η ιαπωνική κυβέρνηση δαπάνησε επιπλέον 114 δισεκατομμύρια δολάρια από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2013 σε προσπάθεια να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη. Η αύξηση των κρατικών δαπανών χρηματοδοτούσε αλλαγές υποδομών στα σχολεία, στους δρόμους και στην άμυνα του σεισμού.

Ως αποτέλεσμα της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής του Shinzo Abe, το ιαπωνικό δημόσιο χρέος αυξήθηκε στα 10 δολάρια. 5 τρισεκατομμύρια τον Αύγουστο του 2013. Μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, η Ιαπωνία έχει τον υψηλότερο δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ με πάνω από 240% περισσότερο δημόσιο χρέος από το ΑΕΠ. Ο υψηλός δείκτης χρέους προς ΑΕΠ αυξάνει τους κινδύνους αθέτησης υποχρεώσεων και μπορεί να οδηγήσει τις χώρες πιστωτές να επιδιώξουν υψηλότερα επιτόκια.

Διαρθρωτική μεταρρύθμιση

Ο τρίτος πυλώνας του Abenomics ενσωματώνει μια διαρθρωτική αναθεώρηση βασικών τομέων, όπως η γεωργία, η υγειονομική περίθαλψη και η ενέργεια. Ενώ η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική της Abenomics στοχεύει στη βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που αναλαμβάνονται στην Ιαπωνία αναμένεται να έχουν μεσοπρόθεσμες έως μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Ειδικότερα, η Ιαπωνία έχει επικεντρώσει την προσοχή της στην αύξηση του ανταγωνισμού, της παραγωγικότητας και της κινητικότητας στο εργατικό δυναμικό και σε διάφορους τομείς.

Η Ιαπωνία αντιμετωπίζει το πρόβλημα του γηράσκοντος πληθυσμού, προτρέποντας τις γυναίκες και τους νέους να ενταχθούν στο εργατικό δυναμικό. Η υιοθέτηση προοδευτικών πολιτικών για τη φροντίδα των παιδιών ενθαρρύνει τη συμμετοχή των γυναικών αυξάνοντας ταυτόχρονα την κινητικότητα των εργαζομένων. Όσον αφορά τη γεωργία, οι πολιτικές και οι εμπορικές συμφωνίες, μαζί με τις προσπάθειες αύξησης των γεωργικών εξαγωγών, αναμένεται να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα και να μειώσουν τις τιμές στον τομέα.

Κίνδυνοι

Μολονότι προορίζεται να τονώσει την οικονομική δραστηριότητα, η μαζική αναμόρφωση των νομισματικών και δημοσιονομικών πολιτικών ενέχει εγγενείς κινδύνους. Η χρήση ποσοτικής χαλάρωσης για την προώθηση του πληθωρισμού μπορεί να οδηγήσει σε υπερπληθωρισμό σε ορισμένες περιπτώσεις. Καθώς οι τιμές αρχίζουν να αυξάνονται, τα επιτόκια θα καταλήξουν τελικά, πράγμα που θα καταστήσει άχρηστες τις πολιτικές μηδενικού επιτοκίου.

Επιπλέον, η ποσοτική χαλάρωση αποδυναμώνει το νόμισμα για την προώθηση των εξαγωγών. Ωστόσο, ένα ασθενέστερο γιεν οδηγεί σε υψηλότερο κόστος για τις εισαγωγές και η Ιαπωνία είναι ένας μεγάλος εισαγωγέας ενέργειας και αντιδραστήρων. Ομοίως, οι παρενέργειες της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής μπορούν να υπονομεύσουν τα οικονομικά της Ιαπωνίας. Με το αυξανόμενο χρέος της Ιαπωνίας και τον υψηλό λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ, η αδυναμία του Abenomics να ενεργοποιήσει την οικονομική ανάπτυξη θα δυσχεράνει το έθνος να συμβιβάσει το δημόσιο χρέος του.

Πρόοδος

Η Abenomics δεν ήταν τόσο επιτυχημένη όσο είχε αρχικά προβλεφθεί τα δύο χρόνια μετά τη νίκη του Abe τον Δεκέμβριο του 2012. Η ποσοτική χαλάρωση οδήγησε σε ένα ασθενέστερο γιεν, αλλά οι εξαγωγές αυξήθηκαν μόνο κατά 4,9% το 2014, πολύ πιο αργές από την προβλεπόμενη αύξηση κατά 7%. Οι τιμές ανέβηκαν επίσης λόγω της ποσοτικής χαλάρωσης, αλλά οι μισθοί αυξήθηκαν με βραδύτερο ρυθμό, γεγονός που οδήγησε τους ιαπωνικούς καταναλωτές να ανακάμψουν πιο αργά από ό, τι αναμενόταν.

Στις αρχές του 2014, η Abe εφάρμοσε αύξηση του φόρου κατανάλωσης και αύξησε τον εθνικό φόρο επί των πωλήσεων στο 8% από 5%. Μια δεύτερη αύξηση του φόρου κατανάλωσης έχει τεθεί για την άνοδο του φόρου επί των πωλήσεων από 8% σε 10% τον Οκτώβριο του 2015. Οι αυξήσεις φόρου της Ιαπωνίας, με στόχο τη σταθεροποίηση του υψηλού δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ, αντισταθμίζουν τα οικονομικά οφέλη από την Abenomics.

Η κατώτατη γραμμή

Μετά από μια δεκαετή ύφεση, μια μαζική αναθεώρηση των οικονομικών προγραμμάτων και πολιτικών αποσκοπούσε στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας στην Ιαπωνία. Το σύστημα των τριών πυλώνων, που ονομάζεται Abenomics, αναδιαρθρώνει τη νομισματική πολιτική, τη δημοσιονομική πολιτική και τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση.

Παρά την επιθετική μεταρρύθμιση, τα οικονομικά οφέλη της Abenomics δεν πλησιάζουν τις προβλέψεις. Ειδικότερα, το τρίτο βέλος των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων έχει ελάχιστες ενδείξεις για οποιαδήποτε θετική αλλαγή. Για να δημιουργηθεί μακροπρόθεσμα αειφόρος ανάπτυξη για την Abenomics, πρέπει να υπάρξει αποτελεσματική διαχείριση των συνολικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας.